Liệu doanh nghiệp nào sẽ là những người dẫn đầu trong ngành vận tải và logistics (transportation and logistics – T&L) trong một thập kỷ tới? Những công ty nắm rõ các nhân tố quan trọng mang đến thành công và triển khai các sáng kiến để cải thiện hiệu quả hoạt động sẽ mang lại tác dụng trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, điều này là chưa đủ để chiến thắng trên chặng đường dài phía trước.
BCG đã xác định gần 80 xu hướng sẽ mang tầm ảnh hưởng lớn mà sẽ định hình lại toàn bộ môi trường kinh doanh. Ngành vận tải và logistics chắc chắn sẽ không thoát khỏi bị ảnh hưởng và hầu như bị thay thế đáng kể bởi các xu hướng lớn trong những năm tới. Những công ty bắt đầu chuẩn bị cho sự thay đổi ngày hôm nay. Khi những xu hướng này bắt đầu làm thay đổi toàn bộ ngành, các công ty dẫn đầu sẽ nắm bắt được cơ hội bằng cách phản ứng nhanh hơn và quyết đoán hơn so với các đối thủ. Và những công ty thành công nhất là những công ty bắt đầu chuẩn bị cho sự thay đổi kể từ ngày hôm nay.
6 xu hướng cực kỳ quan trọng trong 10 năm tới
Các cuộc thảo luận của BCG với các CEO của các công ty vận tải và logistics đã nêu bật 6 xu hướng cực kỳ lớn mà sẽ có ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngành này. Những xu hướng này sẽ ảnh hưởng đến các phân khúc của thị trường T&L theo những cách khác nhau. Một số phân khúc sẽ gặp phải những cơn gió ngược (chẳng hạn như vận tải đường bộ và vận tải hàng không sẽ gặp chi phí cao hơn khi các công ty đáp ứng các mục tiêu phát triển bền vững), trong khi các phân khúc khác sẽ đạt được lợi thế (ví dụ, vận tải đường sắt được hưởng lợi như một phương thức vận chuyển “xanh hơn”). Trong mọi trường hợp, các đại xu hướng sẽ tạo ra các cơ hội kinh doanh mà người chơi phải có sự chuẩn bị sẵn sàng để đón lấy.
Một thế giới “2 tốc độ” (Two-speed world).
Phát triển kinh tế toàn cầu đang tiến triển với “hai tốc độ” khác nhau. Những nền kinh tế mới nổi đang phát triển nhanh chóng, trong khi tăng trưởng ở các nước phát triển lại trì trệ. Sự tăng trưởng nhanh chóng của các nền kinh tế mới nổi sẽ tiếp tục tăng dòng chảy thương mại trong và giữa châu Phi, châu Á và Mỹ Latinh. Khi tiêu thụ tăng trong các nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng (rapidly developing economies – RDEs), sản xuất cũng sẽ tăng theo. Kết quả là, các công ty từ các nước này sẽ trở thành những người chơi lớn toàn cầu**.
Tất cả các phân khúc của ngành vận tải và logistics sẽ được hưởng lợi từ sự gia tăng khối lượng vận chuyển do tốc độ tăng trưởng cao của RDEs. Những người hưởng lợi lớn nhất của sự gia tăng vận chuyển chặng dài toàn cầu sẽ là các công ty trong phân khúc vận tải biển và hàng không cũng như logistics cơ sở hạ tầng và các công ty giao nhận vận tải cung cấp các dịch vụ liên quan đến vận chuyển chặng dài. Sự phức tạp hơn của chuỗi vận tải cũng sẽ tạo ra nhu cầu cho các dịch vụ tư vấn logistics và logistics hợp đồng.
Sự đô thị hóa (urbanization)
Một khi sự di cư quy mô lớn từ nông thôn ra đô thị vẫn tiếp tục, nhiều thành phố lớn sẽ phát triển và tạo ra mô hình nhu cầu mới của người tiêu dùng mà sẽ có ảnh hưởng đến các công ty trong ngành logistics. Các công ty này sẽ cần phải đối phó với sự phức tạp hơn về logistics trong các thành phố và với kỳ vọng ngày một tăng của người tiêu dùng về sự tiện lợi.
Các phân khúc được hưởng lợi nhiều nhất từ sự đô thị hóa là vận tải đường bộ và giao hàng CEP, cũng như các bến bãi nội địa và kho bãi. Các phân khúc logistics hợp đồng (contract logistics) cũng sẽ chứng kiến nhu cầu tăng lên. Các phân khúc khác: vận tải đường sắt và hàng không, cơ sở hạ tầng liên quan sẽ được hưởng lợi ở mức độ thấp hơn bởi vì các công ty logistics cung cấp các kết nối từ điểm này đến điểm khác nhiều hơn giữa các thành phố.
Tính bền vững (sustainability)
Các quy định nghiêm ngặt hơn và các trở ngại lớn hơn về nguồn lực làm cho các công ty logistics bắt buộc phải tìm ra những cách mới để giảm tiêu thụ năng lượng. Ngoài ra, nhận thức về các vấn đề phát triển bền vững trong người tiêu dùng được nâng cao sẽ có nghĩa là vận tải “xanh” sẽ có giá trị lớn hơn.
Tính bền vững sẽ tạo ra người thắng và kẻ thua trong những phân khúc khác nhau của ngành vận tải và logistics. Phân khúc vận tải đường sắt sẽ được hưởng lợi, bởi vì phương thức vận tải này được xem là thân thiện với môi trường, cũng như các nhà cung cấp mạng lưới đường sắt có liên quan và các phân khúc khác giúp làm cho vận tải hiệu quả hơn, chẳng hạn như bến bãi nội địa. Vận tải đường hàng không, đường biển và đường bộ sẽ phải đối mặt với gánh nặng ngày càng tăng về tuân thủ các quy định, chẳng hạn như phải nâng cấp hoặc thay thế đội xe/đội tàu để đáp ứng tiêu chuẩn mới về khí thải. Các công ty dịch vụ logistics cũng có thể phải chịu áp lực từ các khách hàng của họ để theo đuổi một lộ trình xanh.
Đối với nhiều công ty T&L, thách thức quan trọng đó chính là xác định những cơ hội kinh doanh liên quan đến sự bền vững thay vì tập trung vào cách sự bền vững sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của họ như thế nào. Việc nắm bắt cơ hội sẽ yêu cầu các công ty phải phát triển mô hình kinh doanh để cung cấp các dịch vụ mới như các dịch vụ logistics giải quyết sự phức tạp của vận chuyển thực phẩm bền vững trong toàn bộ chuỗi cung ứng.
Tắc nghẽn cơ sở hạ tầng và sự khan hiếm (infrastructure congestion and scarcity)
Cơ sở hạ tầng ngày càng trở thành một nút thắc đối với doanh nghiệp. Ùn tắc và chi phí liên quan tăng lên sẽ mang lại thêm gánh nặng cho các nhà cung cấp dịch vụ logistics và có khả năng làm gián đoạn cung cấp dịch vụ, chẳng hạn như giao hàng JIT (just-in-time). Tắc nghẽn và sự khan hiếm của cơ sở hạ tầng sẽ là những thách thức đặc biệt quan trọng trong các khu vực có mật độ dân số cao. Các công ty logistics sẽ cần phải vượt qua những khó khăn này khi phát triển các giải pháp cho khách hàng của họ.
Các phân khúc cơ sở hạ tầng logistics sẽ được hưởng lợi, bởi ở những khu vực mật độ khá đông như thế này, nơi khách hàng có ít sự lựa chọn hơn, các công ty sẽ có cơ hội để tăng lợi nhuận, trong khi phân khúc logistics vận hành sẽ phải đối mặt với khả năng thị giảm năng lực thị trường. Các phân khúc giao nhận vận tải và logistics hợp đồng vẫn giữ được vị thế, bởi các công ty này kiếm được lợi nhuận cao hơn bằng cách bán lại tải trên các tuyến đường tắc nghẽn. Những công ty có thể sử dụng tầm nhìn rộng lớn của họ trên thị trường để xác định tuyến đường nào sẽ có hạn chế năng lực/tải (capacity) đáng kể nhất, đảm bảo tải trên các tuyến đường, và cung cấp cho khách hàng với giá cao. Mảng tư vấn logistics cũng sẽ được hưởng lợi, người chơi cung cấp các giải pháp tiên tiến cho các tuyến đường quy hoạch, giúp khách hàng xác định các nút thắc bất lợi và đạt được hiệu quả cao hơn.
Thương mại điện tử (e-commerce)
Sản lượng thương mại đang chuyển dần từ cửa hàng bán lẻ truyền thống sang các nền tảng trực tuyến và di động. Khi người tiêu dùng ngày càng mua nhiều sản phẩm thông qua các dịch vụ phổ biến trên web, các luồng hàng hóa thông qua các mạng lưới giao thông cũng trở nên phức tạp hơn. Giao hàng trực tiếp tận nhà đang dần thay thế cho giao hàng đến các cửa hàng bán lẻ. Các công ty logistics cần phải mở rộng của dịch vụ trọn gói (end-to-end services) và chuẩn bị cho cuộc cạnh tranh quyết liệt từ các công ty mới chuyên về thực hiện và giao hàng chặng cuối, cũng như từ các nhà bán lẻ tự thiết lập hoạt động logistics của riêng mình.
Các phân khúc liên quan đến chuyển phát bưu kiện sẽ được hưởng lợi từ sự tăng trưởng liên tục của thương mại điện tử. Những phân khúc này bao gồm không chỉ giao hàng CEP mà còn những người chơi khác, chẳng hạn như các công ty vận tải đường bộ và logistics hợp đồng có khả năng thực hiện giao hàng chặng cuối. Phân khúc giao hàng bưu điện cũng đã được hưởng lợi từ xu hướng này, nhưng những lợi ích thu được thường không đủ để bù đắp những mất mát trong kinh doanh gây ra bởi truyền thông điện tử.
Số hóa (digitization)
Xu hướng này ảnh hưởng đến ngành vận tải và logistics theo hai cách. Đầu tiên, các công ty có cơ hội đáng kể để áp dụng dữ liệu khổng lồ (hay còn gọi là big data) và tự động hóa để nâng cao hiệu quả hoạt động, chất lượng và chi phí. Trong nhiều năm qua, các công ty T&L đã gia tăng sử dụng các giải pháp CNTT để theo dõi và truy tìm lô hàng và các phân tích cao cấp (advanced analytics) cho các tuyến đường và tối ưu hóa mạng lưới (network optimization). Họ cũng đã triển khai hệ thống CNTT để thay thế các quy trình giấy tờ như để định giá, đặt chỗ và thanh toán. Thứ hai, số hóa cho ra đời các mô hình kinh doanh mới. Những mô hình này chủ yếu liên quan đến các giải pháp nền tảng (platform solutions), chẳng hạn như các hệ thống quản lý giao thông dựa trên điện toán đám mây (cloud-based), trao đổi cước (freight exchanges) tiên tiến, và các dịch vụ giao nhận ảo (virtual-forwarding) đã hiện diện tại các công ty Transporeon, Flexport, Cargomatic, và các công ty khác.
Những điều này mang lại ý nghĩa gì cho các công ty vận tải và logistics?
Tiếp tục tập trung vào các công ty vận tải đường bộ, các công ty giao nhận và logistics hợp đồng, BCG đã nghiên cứu ảnh hưởng của các đại xu hướng này đến hoạt động của của các công ty trong các phân khúc cũng như đưa ra những sáng kiến mà các công ty nên tiến hành để có thể đón đầu viễn cảnh đầy thách thức của ngành (xem Exhibit bên dưới.)
Các công ty trong tất cả các phân khúc đều chịu ảnh hưởng bởi số hóa. Vì vậy, họ cần phải tìm kiếm những phương án sao cho có thể nắm bắt được hoàn toàn tính hiệu quả mà các giải pháp số hóa mang lại, cũng như các cơ hội có được từ các nền tảng kỹ thuật số. Những người chơi chủ chốt cần phải chủ động tiếp cận các cơ hội này để tránh không bị mất sân chơi bởi các công ty kỹ thuật số mới gia nhập ngành đang dần dần bức phá thị trường.
Vận tải đường bộ
Đô thị hóa tạo ra cơ hội mới cho các công ty vận tải đường bộ phát triển các dịch vụ mà có thể làm giảm chi phí cao hơn của khách hàng bắt nguồn từ sự phức tạp của logistics tại các thành phố đông đúc. Những dịch vụ này bao gồm các trung tâm (hub) gom hàng lẻ LTL và mạng lưới phân phối hiệu quả. Các công ty vận tải đường bộ cũng nên xem xét thiết kế một chiến lược giao hàng chặng cuối để nắm bắt các cơ hội tại giao điểm của đô thị hóa và thương mại điện tử trong dài hạn.
Các công ty vận tải đường bộ sẽ cần phải chuẩn bị cho tác động của các quy định nghiêm ngặt hơn về tính bền vững, cũng như những tác động của chi phí nhiên liệu tăng, và có thể cả thuế carbon. Những công ty thành công sẽ phải thay thế đội xe cũ kỹ của mình bằng những xe mới tiết kiệm nhiên liệu để phù hợp với yêu cầu quản lý và chi phí vận hành thấp hơn. Để nắm bắt các cơ hội liên quan đến phát triển bền vững, công ty có thể phát triển các dịch vụ như vận tải xanh, sử dụng xe điện để giúp khách hàng giảm thiểu lượng khí thải carbon của họ.
Giao nhận vận tải
Để chuẩn bị sẵn sàng cho một thế giới “hai tốc độ”, các công ty giao nhận vận tải đặc biệt nên phát triển các dịch vụ phù hợp với các dòng thương mại trong và giữa các thị trường châu Phi, châu Á, và Mỹ La-tinh. Sự phát triển của các dòng chảy thương mại này sẽ giúp bù đắp tình trạng thương mại trì trệ trong các nền kinh tế phát triển. Các công ty giao nhận cũng cần phải xây dựng một sự hiện diện mạnh mẽ trong các thị trường hấp dẫn như RDEs, sớm xác định những công ty nào phát triển nhanh chóng, và chuẩn bị sẵn sàng để thắng thầu kinh doanh của họ, bởi vì các công ty mới nổi này đại diện cho làn sóng tiếp theo những thách thức toàn cầu và những khách hàng có quy mô lớn. Nền tảng cạnh tranh chi phí và kế hoạch mở rộng mạnh mẽ là rất cần thiết cho sự thành công trong nỗ lực này. Ngoài ra, đảm bảo tiếp cận được cơ sở hạ tầng tại các khu vực bị tắc nghẽn sẽ cực kỳ quan trọng nếu các công ty muốn ăn nên làm ra trong bộ mặt đô thị hóa và sự khan hiếm cơ sở hạ tầng về mặt tổng thể.
Logistics hợp đồng
Để giải quyết vấn đề logistics thành phố ngày càng phức tạp do đô thị hóa, những công ty trong phân khúc logistics hợp đồng như các công ty vận tải đường bộ, có thể cung cấp dịch vụ trung tâm (hub) để đáp ứng hiệu quả hoạt động ở các thành phố. Để ứng phó với tình trạng tắc nghẽn cơ sở hạ tầng, các công ty logistics hợp đồng có thể đầu tư và kiểm soát các điểm cơ sở hạ tầng quan trọng, mà sẽ cho phép họ cung cấp dịch vụ với một mức giá cao hơn ở một số thị trường. Nhà cung cấp logistics hợp đồng cũng có thể đầu tư vào các cơ sở sản xuất (như đối với gia công lắp ráp sản phẩm cuối cùng) và cơ sở hạ tầng riêng của họ để hưởng lợi từ sự tắc nghẽn trong các thành phố lớn và sự khan hiếm của các cơ sở hạ tầng tổng thể.
Thương mại điện tử cũng mang lại những cơ hội cho các nhà cung cấp logistics hợp đồng. Khi các công ty thương mại điện tử nhỏ sinh sôi nảy nở, sẽ có nhu cầu lớn hơn cho các dịch vụ hoàn thiện đơn hàng, chẳng hạn như phân phối sản phẩm, logistics ngược dòng – reverse logistics (nghĩa là vận chuyển các sản phẩm trả lại cho người bán), và các dịch vụ giá trị gia tăng (ví dụ đóng gói lại và xử lý thanh toán). Trình độ logistics chuyên môn độc quyền sẽ cho phép những công ty hàng đầu cung cấp các bí quyết và các dịch vụ giá trị gia tăng độc đáo cho khách hàng. Một khi các nhà cung cấp tích hợp chuyên môn và dịch vụ của họ vào chuỗi cung ứng của khách hàng, các cơ hội rộng lớn sẽ xuất hiện trên thị trường vận tải và logistics.